Πρωταγόρας 3η ενότητα

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Επειδή όμως δεν ήταν και πολύ σοφός ο Επιμηθέας χωρίς να το καταλάβει , ξόδεψε εντελώς όλες τις δυνάμεις στα άλογα ζώα , υπολειπόταν λοιπόν σε αυτόν ατακτοποίητο ακόμα το γένος των ανθρώπων και βρισκόταν σε αμηχανία τι να το κάνει. Και ενώ αυτός βρισκόταν σε αμηχανία ,έρχεται ο Προμηθέας για να επιθεωρήσει τη μοιρασιά και βλέπει τα άλλα ζώα να είναι τακτοποιημένα με επιμέλεια σε όλα , ενώ τον άνθρωπο( να είναι) γυμνός , ξυπόλητος ,χωρίς στρώμα και χωρίς όπλα .Ωστόσο έφτανε πια και η καθορισμένη από τη μοίρα μέρα , κατά την οποία έπρεπε να βγει και ο άνθρωπος  από τη γη στο φως. Καθώς (επειδή)λοιπόν ο Προμηθέας βρισκόταν σε αμηχανία (αδιέξοδο)τι λογής σωτηρία να βρει για τον άνθρωπο, αποφασίζει να κλέψει την τέχνη του Ηφαίστου και της Αθηνάς (τη συνδυασμένη ) με τη φωτιά – γιατί ήταν αδύνατο να αποκτηθούν αυτές (δηλαδή οι τεχνικές γνώσεις)από κάποιον ή να χρησιμοποιηθούν χωρίς φωτιά – και έτσι λοιπόν τις χαρίζει στον άνθρωπο. Τη σοφία του λοιπόν για τη ζωή του έτσι την απέκτησε ο άνθρωπος , την πολιτική όμως ικανότητα δεν την είχε γιατί βρισκόταν στα χέρια του Δία .Και στον Προμηθέα δεν ήταν δυνατό πια να μπει στην ακρόπολη την κατοικία του Δία –εκτός από αυτό και οι φρουροί του ήταν φοβεροί- μπαίνει λοιπόν κρυφά στο οίκημα της Αθηνάς και του Ηφαίστου που ήταν κοινό μέσα στο οποίο καταγίνονταν με τις τέχνες , και αφού έκλεψε την τέχνη με φωτιά του Ηφαίστου και την άλλη της Αθηνάς τις δίνει στον άνθρωπο και από αυτό εξασφαλίζονται για τον άνθρωπο πλούσια μέσα για τη ζωή του , ο Προμηθέας όμως εξαιτίας του Επιμηθέα , αργότερα , καθώς λέγεται διώχτηκε δικαστικά για κλοπή.

Ενότητα 3^η

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

    1.   ου πάνυ τι σοφός:  σχήμα λιτότητας: κανονικά έπρεπε να λέει «πάνυ άσοφος». Καταλογίζεται πνευματική κατωτερότητα στον Επιμηθέα, γιατί έτσι μόνο δικαιολογείται η έλλειψη μέριμνας που αφήνει τον άνθρωπο ανήμπορο και παραμελημένο. Ο Επιμηθέας ενήργησε πράγματι με τρόπο απερίσκεπτο, αφού σπατάλησε όλες τις ιδιότητες χωρίς να φροντίσει για την προστασία όλων των έμβιων όντων.

    2.   ηπόρει ότι χρήσαιτο: εκφράζει την τραγική θέση του καθενός , που αφού δράσει απρονόητα και αστόχαστα, βρίσκεται έπειτα αναπόδραστα μπροστά σε ένα δραματικό αδιέξοδο. Σε ανάλογη κατάσταση βρέθηκε και ο Επιμηθέας, όταν συνειδητοποίησε τα σφάλματά του κατά τη διανομή ιδιοτήτων.

    3.   τον δε ανθρωπον γυμνόν…άοπλον: Πολυσύνδετο σχήμα. Ο Προμηθέας  κατά την επιθεώρηση βρίσκει την επιβίωση του ανθρωπίνου είδους δύσκολη και προβληματική λόγω της απρονοησίας του Επιμηθέα. Ο Προμηθέας θα αναλάβει να βοηθήσει τον άνθρωπο να επιβιώσει και να αναδειχθεί κυρίαρχος του ζωικού βασιλείου. Σύμφωνα με το μύθο, λοιπόν, η απορρόφηση του Επιμηθέα στο να εξισορροπήσει και να αντισταθμίσει τις αντίζυγες τάσεις στο πλαίσιο του οικοσυστήματος τον έκανε να ξεχάσει το ανθρώπινο γένος. Έτσι, έμεινε ο άνθρωπος, ανυπόδητος, χωρίς στρώμα και άοπλος, το πιο απροστάτευτο από τα ζώα. Αντίθετα, ο Αριστοτέλης διατείνεται ότι η δημιουργία του ανθρωπου ήταν τέλεια και ότι «όσοι λένε ότι είναι ανυπόδητος, γυμνός, χωρίς οπλισμό για να αμυνθεί, σφάλλουν»[Περί ζώων μορίων, Δ10].

    4.   την έντεχνον σοφίαν: Στην κρίσιμη εκείνη στιγμή για τον άνθρωπο παρεμβαίνει αποφασιστκά ο Πρωταγόρας , ο οποίος κλέβει τις τεχνικές γνώσεις του Ηφαίστου και της Αθηνάς μαζί με τη φωτιά και τα δίνει στον άνθρωπο. Έτσι, ο φιλεύσπλαχνος Τιτάνας παρέχει τη δυνατότητα στον άνθρωπο όχι μόνο να επιβιώσει αλλά και να διαφοροποιηθεί από όλα τα άλλα όντα – δημιουργώντας τεχνικό πολιτισμό και ανώτερη μορφή ζωής. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι τεχνικές γνώσεις εννοούνται εδώ χορηγημένες στον άνθρωπο ως ολοκληρωμένο σύνολο a priori και όχι ως θησαύρισμα σταδιακής πείρας μέσα στους αιώνες.

     Οι άνθρωποι όμως δεν κατείχαν ακόμη την πολιτική τέχνη (πολιτικές γνώσεις), για να οργανώσουν πολιτική και κοινωνική ζωή και να αναπτύξουν πνευματικό πολιτισμό. Αξιοσημείωτο είναι ότι η πολιτική τέχνη ήταν στην κατοχή του Δία, γεγονός που καταδεικνύει τη μεγάλη αξία και τη σημασία της.

    5.   την ακρόπολιν την του Διός: Σύμφωνα με την αντίληψη των αρχαίων ο Όλυμπος ήταν ο χώρος κατοικίας των θεών. Κατά το πρότυπο των ανθρώπινων πόλεων το ανάκτορο του πατέρα των θεών βρισκόταν στην ακρόπολη – την υψηλότερη κορυφή του Ολύμπου. Οι δύο φύλακες του ανακτόρου του Δία είναι το Κράτος και η Βία. Τον αρνητικό και αποκρουστικό τους ρόλο παρουσίασε ο Αισχύλος στην τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης» και ο Ησίοδος στη «Θεογονία».

    6.   την έμπυρον τέχνην:  Εδώ εξυπακούεται αφενός η πρακτική του Ηφαίστου και αφετέρου η θεωρητική της Αθηνάς γνώση [τεχνολογία και πνεύμα] – η εναρμόνιση των οποίων δημιουργεί την πρόοδο του τεχνολογικού πολιτισμού.

    7.   δίκη μετηλθεν: Σύμφωνα με τη φράση «δι’ Επιμηθέα» η απρονοησία του Επιμηθέα αποτελεί βασική αιτία για τη μετέπειτα τιμωρία του αδελφού του . η κλοπή του Προμηθέα εξόργισε υπερβολικά το Δία και τιμώρησε σκληρά τον Τιτάνα. Τον έδεσε με αλυσίδες σε ένα βράχο στον Καύκασο και έστειλε ένα γυπαετό να του κατασπαράζει κάθε μέρα το συκώτι του που ξαναγινόταν όμως τη νύχτα. Από αυτό το φρικτό μαρτύριο τον γλίτωσε ο Ηρακλής που σκότωσε το γυπαετό, ελευθέρωσε τον Προμηθέα και τον συμφιλίωσε με το Δία.

                    Με τις πληροφορίες που αντλούμε από το πρώτο μέρος του μύθου υποδηλώνεται:

Ä     το στάδιο της βιολογικής προέλευσης του ανθρώπου και των άλλων έμβιων όντων

Ä     η πρόνοια της φύσης για τη διαιώνιση όλων των ειδών της δημιουργίας

Ä     το στάδιο της τεχνολογικής εξέλιξης του ανθρώπου, που είναι αποτέλεσμα εναρμόνισης και συνεργασίας πρακτικών και πνευματικών δυνάμεων και δραστηριοτήτων

Στο ζωικό βασίλειο εξασφαλίστηκε η ισορροπία και η επιβίωση με τους ακόλουθους τρόπους:

1.      με την αντισταθμιστική και σύμμετρη κατανομή των ιδιοτήτων στα διάφορα ζώα

2.      με το βιολογικό εξοπλισμό τους με κατάλληλα και φυσικά εφόδια

3.      με την εξασφάλιση πόρων διατροφής για όλα

Ενώ  πλησίαζε η καθορισμένη μέρα να βγει ο άνθρωπος από τη γη στο φως, αυτός είχε ατέλειες: ήταν γυμνός, ανυπόδητος και άοπλος. Με την έντεχνον σοφίαν ο ανήμπορος αρχικά άνθρωπος διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα όντα και μετατρέπεται σε κυρίαρχο ον του βασιλείου των θνητών γενών.

                    

Ατε δη ……….ότι χρήσαιτο:ο Επιμηθέας αποδεικνύεται σπάταλος στη μοιρασιά καθόλου προνοητικός και χωρίς ικανότητα να προγραμματίζει και να σχεδιάζει τη δράση του.

Τον δε άνθρωπον ……..και άοπολον: πολυσύνδετο σχήμα ,η επιβίωση του ανθρώπινου γένους από την απρονοησία του Επιμηθέα ήταν δύσκολη και προβληματική. Αντίθετα ο Αριστοτέλης στο έργο του Περί ζώων μορίων μας πληροφορεί  «αυτοί που υποστηρίζουν ότι δεν ήταν τέλεια η δημιουργία του ανθρώπου , αλλά χειρότερη από τα άλλα ζώα , δεν υποστηρίζουν τη σωστή άποψη».

Ηφαίστου και Αθηνας την έντεχνον σοφίαν :η Αθηνά γεννήθηκε κατά την παράδοση από το κεφάλι του Δία και ήταν η θεά της σοφίας και των τεχνών .Λατρευόταν ιδιαίτερα στην Αθήνα και προς τιμή της γινόταν τα Παναθήναια .Ο Ήφαιστος ήταν γιος του Δία και της Ήρας   και λατρευόταν ως θεός της φωτιάς .Οι τεχνικές γνώσεις νοούνται εδώ δοσμένες στους ανθρώπους ως ολοκληρωμένο σύνολο , a priori , και όχι ως θησαύρισμα σταδιακής πείρας στους αιώνες. Η πρώτη μεγάλη πηγή ενέργειας που έμαθε να μεταχειρίζεται ο άνθρωπος , η φωτιά, δικαιολογημένα έχει εδώ τοποθετηθεί στη βάση όλων των τεχνικών προόδων  που πέτυχε από τότε. Η αδιάσπαστη σύνδεση της τεχνολογικής και της πνευματικής δραστηριότητας εκφράζεται καθαρότατα  στην αρμονική σύμπραξη των δύο θεών.

Διός φυλακαί:οι φρουροί του Δία ήταν το Κράτος και η Βία. Τον αποκρουστικό τους ρόλο παρουσίασε ο Αισχύλος στην τραγωδία του Προμηθέας Δεσμώτης .

οίκημα το κοινόν: σύμφωνα με τη μυθολογία της Αττικής ο Ήφαιστος και η Αθηνά ήταν στενά δεμένοι μεταξύ τους . Η Αθηνά ανέλαβε την ανατροφή του Εριχθόνιου , του γιου του Ηφαίστου. Επίσης υπήρχαν και κοινές γιορτές για τους δύο θεούς , τα Απατούρεια και τα Χαλκεία και κοινοί ναοί στην Αθήνα και την Ολυμπία.

Προμηθέα …..κλοπης δίκη μετηλθε:για την κλοπή του αυτή ο Προμηθέας τιμωρήθηκε από το Δία Υπόμνηση στους ακροατές του υπαιτίου για την πρόσδεση του Προμηθέα από τον Ήφαιστο στον Καύκασο κάτω από τα ελεγκτικά βλέμματα του Κράτους και της Βίας .Ο Προμηθέας ελευθερώθηκε σύμφωνα με την παράδοση από τον Ηρακλή.

Ο ΜΥΘΟΣ

Ο Πρωταγόρας προσφέρει την απάντηση του στο Σωκράτη με ένα μύθο : πώς έγιναν τα ζώα και οι άνθρωποι και πώς σχηματίστηκαν οι πρώτες κοινωνίες .Με αυτό θέλει να εξηγήσει γιατί δεν υπάρχουν στην πολιτική οι ειδήμονες ,όπως και στις άλλες τέχνες .Η πολιτική δεν είναι από τα πρωταρχικά εφόδια της ανθρώπινης κατασκευής .Αυτό επιτεύχθηκε αργότερα .Ο Πρωταγόρας θα μας δείξει στη συνέχεια του μύθου του τι σημαίνει αυτό το γεγονός για τη σημερινή κατάσταση των ανθρώπινων πολιτειών .Πρόθεση του είναι να δικαιώσει  την αντίληψη του αθηναϊκού δήμου. Ίσως όλοι οι σοφιστές θέλουν να είναι σε αρμονία με τη θέληση του .Έτσι θα μπορούσαν να επιτελούν καλύτερα το εκπαιδευτικό τους έργο ανάμεσα στο λαό αυτό στηριγμένοι στη φιλία του. Αν δεχόταν ότι η αρετή είναι φυσικό προσόν ολόκληρου του ανθρώπινου γένους και όχι κάτι που αποκτάται με τη μάθηση , θα επιχειρηματολογούσε για την κατάργηση του ίδιου του επαγγέλματος του , γιατί μόλις πριν από λίγο ισχυρίστηκε ότι δουλειά του είναι η διδασκαλία της αρετής. Από την άλλη μεριά έχει αναλάβει να δικαιολογήσει την αρχή πάνω στην οποία βασίζεται η αθηναϊκή δημοκρατία , ότι δηλαδή τα ζητήματα της πολιτικής δεν είναι καθόλου τεχνικά θέματα , έτσι ώστε η συμβουλή του σιδηρουργού ή του υποδηματοποιού μπορεί να είναι εξίσου καλή με οποιουδήποτε άλλου , πράγμα που φαίνεται να υποδηλώνει ότι οι απαραίτητες αρετές είναι έμφυτες σε όλες τους ανθρώπους , και όχι κάτι που μεταδίδεται με διδασκαλία . Στο μύθο κα στην ερμηνεία που τον ακολουθεί υποστηρίζονται και οι δύο θέσεις.

ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

Η μυθική διήγηση εξωραίζεται με διάφορα σχήματα λόγου:

1. Περίφραση:το ανθρώπων γένος

2. Υπερβατό: τήν περί τον βίον σοφίαν – την του Διός οικησιν –οι Διός φυλακαί  - το της Αθηνας και Ηφαίστου οικημα

3.Χιαστό :                 …. της Αθηνας                     Ηφαίστου

                       …..την του Ηφαίστου                   την της Αθηνας

4.Ποιητικοί τύποι και εκφράσεις : ακόσμητον , άστρωτον , εμμελως έχοντα εφιλοτεχνείτην