Πρωταγόρας 1η ενότητα

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1^η

ΘΕΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ:

στην ενότητα αυτή όλα τα πρόσωπα που βρίσκονται στο σπίτι του Καλλία επικεντρώνονται στους δύο πρωταγωνιστές (Πρωταγόρα-Σωκράτη)και εκφύεται μέσα από τη διαλεκτική διαδικασία το κεντρικό θέμα του Πλατωνικού διαλόγου: το διδακτό της αρετής. Αυτό αποτελεί το έδαφος όπου θα αναμετρηθούν οι δύο αντίπαλοι.

ΘΕΜΑ: είναι ο καθορισμός του θέματος της συζήτησης και η πρώτη τεκμηρίωση της άποψης του Σωκράτη.

ΔΟΜΗ

1.Το αντικείμενο της διδασκαλίας του Πρωταγόρα.

2.Η αντίθεση του Σωκράτη ως προς το διδακτό της αρετής

   Επιχειρήματα:

   Α.Η άποψη του αθηναϊκού λαού για το μη διδακτό της αρετής

   Β.Η αδυναμία των μεγάλων ανδρών να διδάξουν την αρετή στα παιδιά τους.

3.Προκαθορισμός του τρόπου απάντησης του Πρωταγόρα

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑ

Ο Πρωταγόρας διευκρινίζει με σαφήνεια και χωρίς πλατειασμούς (σε σχέση με τις προηγούμενες απαντήσεις του)ότι διδάσκει :ΕΥΒΟΥΛΙΑ

                                      ↓

                        Σωστή κρίση και λήψη αποφάσεων

Α.στην ιδιωτική ζωή (υποθέσεις του οίκου)

Β.στο δημόσιο βίο (ενέργειες και συζητήσεις πάνω σε πολιτικά θέματα).

Επομένως ο Πρωταγόρας εννοεί ότι διδάσκοντας την ευβουλία διαμορφώνει ολοκληρωμένες προσωπικότητες , ιδεώδεις πολίτες.

Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ

Από την αρχή της συζήτησης είναι φανερό ότι ο  Σωκράτης προσπαθεί να εκμαιεύσει από τον συνομιλητή του την απάντηση στο ερώτημα του . Επειδή όμως η μαιευτική μέθοδος δεν εξυπηρετείται με τις γενικόλογές και αόριστες απαντήσεις του Πρωταγόρα διατυπώνει βραχυλογικά ερωτήματα και φυσικά δεν αποφεύγει να χρησιμοποιεί τη γνωστή ειρωνεία και την απορία , την οποία χρησιμοποιεί για να φτάσει στον ζητούμενο ορισμό .Η απορία και οι ερωτήσεις του προσανατολίζουν τη συζήτηση προς την κατεύθυνση που αυτός επιθυμεί.

Ο ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ

1 Οι Αθηναίοι είναι σοφοί

2Άρα κάθε άποψη τους είναι ορθή και αληθινή(το συμπέρασμα αυτό δε διατυπώνεται αλλά συνάγεται από την πρώτη κρίση)

3.Για όποια ζητήματα μπορούν να διδαχθούν , οι Αθηναίοι ζητούν τη γνώμη των ειδικών .

4 Για τη διαχείριση των πολιτικών ζητημάτων οι Αθηναίοι επιτρέπουν σε κάθε πολίτη να εκφράσει τη γνώμη του.

5.Από το συνδυασμό των επιχειρημάτων 3 και 4 προκύπτει ότι οι σοφοί Αθηναίοι πιστεύουν ότι η διαχείριση των ζητημάτων της πόλης δεν μπορεί να διδαχθεί.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: η ευβουλία δε διδάσκεται

Ενισχύεται το συμπέρασμα με τα εξής επιχειρήματα

Α)οι πιο σοφοί άνδρες δεν είναι σε θέση να μεταδώσουν σε άλλους αυτή την πολιτική αρετή που έχουν.

Β)ο Περικλής μόρφωσε τα παιδιά του καλά  και σωστά σε άλλα θέματα, στην πολιτική αρετή όμως ούτε ο ίδιος τους μόρφωσε ούτε σε άλλους τους παρέδωσε.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ

Τα επιχειρήματα του Σωκράτη για τη στήριξη της άποψης του (η πολιτική αρετή δεν είναι διδακτή)σε γενικές γραμμές είναι ικανοποιητικά ,θα  μπορούσαν όμως να διατυπωθούν κάποιες επιφυλάξεις :

-Ο Σωκράτης δεν είναι πειστικός όταν στο πρώτο επιχείρημα του χαρακτηρίζει τους Αθηναίους στο σύνολο του σοφούς .Δε μπορεί υπεραπλουστευτικά και εξιδανικευτικά να θεωρηθεί ότι όλοι οι πολίτες μιας πόλης κοσμούνται με την πολιτική αρετή, όταν υπάρχουν και διάσημοι πολιτικοί , που αποδεικνύονται διεφθαρμένοι(Αλκιβιάδης , Κλέωνας )

-Ο ισχυρισμός ότι οι Αθηναίοι δεν έχουν διδαχτεί από πουθενά την πολιτική αρετή δεν ανταποκρίνεται  στην πραγματικότητα ,αν αναλογιστεί κανείς πως από νεαρή ηλικία βίωναν τις διαδικασίες της  διαδικασίες της άμεσης συμμετοχικής δημοκρατίας .

-Ο  Σωκράτης συγχέει την ικανότητα των πολιτικών αρχηγών με την πολιτική αρετή. Ο Περικλής ήταν ένας μεγάλος πολιτικός άνδρας , ο Σωκράτης ισχυρίζεται ότι δε μπόρεσε να κάνει τους γιούς του μεγάλους πολιτικούς σαν τον εαυτό του. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι οι γιοί του ήταν διεφθαρμένοι και δεν είχαν πολιτική αρετή ως πολίτες

-Η πολιτική αρετή του Περικλή δε συνεπάγεται απαραίτητα και διδακτική ικανότητα ούτε επίσης είναι αυτονόητη η δεκτικότητα του μαθητή.

- Τα επιχειρήματα είναι περιγραφικά κα εμπειρικά δίνονται με παραδείγματα και όχι με την αλληλουχία σκέψεων

-Υπάρχει μία αντίφαση :από τη μία προβάλλεται η θέση ότι την πολιτική αρετή την έχουν όλοι και από την άλλη υποστηρίζεται ότι υπάρχουν κάποιοι οι γιοί του Περικλή που δεν την έχουν.

Ο ΜΥΘΟΣ

Ο μύθος για διδακτικούς σκοπούς δεν είναι επινόηση των σοφιστών .Είναι γνωστοί από την Ιλιάδα οι μύθοι του Μελέαγρου και της Νιόβης. Οι σοφιστές που δανείστηκαν το μύθο από την παράδοση τόνισαν ιδιαίτερα το διδακτικό του μέρος , ενώ από την περιοχή της φανταστικής περιπέτειας κράτησαν μόνο όσα στοιχεία δεν έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με τη λογική. ¨Ένας μύθος έχει χαρακτήρα ποιητικό και συμβολικό (με τη χρήση συμβόλων ,αλληγοριών ) , συνήθως ευχαριστεί τους ακροατές αλλά ταυτόχρονα περιορίζει την κριτική τους ικανότητα .Ο μύθος ως όργανο της λογικής έρευνας παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες , γιατί τον χαρακτηρίζουν ο εμπειρικός δογματισμός και η τάση απλούστευσης .Οι σοφιστές κατέβαλαν ιδιαίτερες προσπάθειες για να περιορίσουν αυτές τις αδυναμίες. Ο Πρωταγόρας στο διάλογο αυτό χρησιμοποιεί το μύθο περισσότερο για να ακουστεί ευχάριστα και να γοητεύσει .Παρουσιάζεται δηλαδή εδώ ο μύθος απλουστευμένος για χάρη της πλατωνικής διαλεκτικής και στα συμπεράσματα από αυτόν ο Πρωταγόρας δίνει αποδεικτική σημασία.

ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ

1)οι Αθηναίοι είναι σοφοί: η Αθήνα χαρακτηριζόταν ως το σχολείο όλης της Ελλάδος. Ο   Ιππίας πιο κάτω θα ονομάσει την Αθήνα «πρυτανειον της σοφίας».Ο Θουκυδίδης στον επιτάφιο με τον Περικλή θα διακηρύξει «λέγω την πασαν πόλιν της Ελλάδος παίδευσιν είναι» ο Ηρόδοτος υποστήριξε «εν Αθηναίοισι τοισι πρωτοισι λεγομενοισι είναι Ελλήνων σοφίην»

2)Εκκλησία ου δήμου:το παντοδύναμο και κυρίαρχο σώμα της Αθηναϊκής δημοκρατίας στο οποίο έπαιρναν  μέρος οι ενήλικοι Αθηναίοι πολίτες .Συγκεντρώνονταν στην Πνύκα και έπαιρναν αποφάσεις για τα σπουδαία ζητήματα της πατρίδος .Εκεί είχε το δικαίωμα να παίρνει το λόγο κάθε Αθηναίος ύστερα από ερώτηση του κήρυκα «τίς αγορεύειν βούλεται ;»

3)και ωραίος και πλούσιος και από μεγάλη οικογένεια :στο χωρίο προβάλλονται οι κοινωνικές αξίες που προσδιορίζουν τη θέση ενός Αθηναίου πολίτη και αυτές είναι η ωραία εξωτερική εμφάνιση , ο πλούτος και ευγένεια (η καταγωγή από καλή γενιά)

4)του φωνάζουν :οι Αθηναίοι αποδοκίμαζαν έναν ομιλητή με κοροϊδίες και με θόρυβο.

5)οι τοξότες :ήταν δούλοι που ονομάζονταν τοξότες από το όπλο που είχαν ή Σκύθες από την καταγωγή τους. Η αριθμητική τους δύναμη ήταν περίπου 1200 και ασκούσαν αστυνομικά καθήκοντα.¨Επαιρναν διαταγές από τους πρυτάνεις.

6)Πρυτάνεις :λέγονταν οι 50 βουλευτές από τους πεντακόσιους της βουλής που για 36 μέρες διοικούσαν την Αθήνα. Κάθε μέρα εκλέγονταν ένας πρύτανης που ονομαζόταν επιστάτης των πρυτάνεων , η φυλή που πρυτάνευε λεγόταν πρυτανεύουσα και το διάστημα της διοίκησης πρυτανεία . Συγκαλούσαν τη βουλή και την Εκκλησία του δήμου και ρύθμιζαν τις εργασίες των σωμάτων αυτών.

7)σηκώνεται και δίνει συμβουλές :αυτοί που αγόρευαν στην εκκλησία του δήμου είχαν στο κεφάλι στεφάνι μυρτιάς για να δείξουν ότι μιλούσαν σαν αντιπρόσωποι του λαού.

8)των νεαρών από εδώ: εννοεί τον Πάραλο και τον Ξάνθιππο που ήταν παρόντες στη συζήτηση.

9)σαν ζώα λυμένα : η μεταφορά προέρχεται από τα ζώα που ήταν αφιερωμένα στους θεούς και βοσκούσαν σε ιερές περιοχές

10)ούτε αυτός τους εκπαιδεύει :ο Σωκράτης καυτηριάζει  διαπρεπείς άνδρες της Αθήνας (Περικλή ,Θεμιστοκλή, Αριστείδη) επειδή δεν έδωσαν ανώτερη μόρφωση στους γιούς τους. Εδώ αναφέρει μόνο το όνομα του Περικλή , παρομοιάζοντας τους γιούς του με τα ιερά ζώα που έβοσκαν ελεύθερα στους ιερούς περιβόλους και τα άλση .Αναφέρει επίσης και τον Κλεινία που τον είχε στην κηδεμονία του ο Περικλής ως κοντινότερος συγγενής και τον έδωσε στον αδελφό του Αρίφρονα για να τον μορφώσει. Αξιοπρόσεκτο είναι ότι ο Σωκράτης μιλάει υποτιμητικά και με παρρησία για τον Αλκιβιάδη , που είναι και αυτός παρών.        

   

 Πρωταγόρας: 

·        Δείχνει να έχει αυτοπεποίθηση που ίσως φτάνει στην υπεροψία – επανάληψη της προσωπικής αντωνυμίας (αν εμοί…εμοί…και εγώ…παρ’ εμέ).

·        Περιφρονεί τους άλλους σοφιστές και αντιδιαστέλλει φανερά τον εαυτό του από αυτούς

·        Απαντά αόριστα και με μακρόσυρτους λόγους

Επιχειρήματα του Σωκράτη

1.   Οι Αθηναίοι στην εκκλησία του δήμου

2.   Οι πολίτες δεν μπορούν να μεταδώσουν κρίση

• Υπεραπλουστεύει                     

                                  μεγάλα έργα απαιτούν και πολιτική σύνεση

• Όλοι οι πολίτες στην Αθήνα δεν κατείχαν πολιτική αρετή                                            

                                       δημαγωγοί παρέσυραν το πλήθος

• Σύγχρονη πραγματικότητα

                                      Η Πολιτική επιστήμη αποτελεί

         αντικείμενο πανεπιστημιακής έρευνας