Μόδα - Κριτήριο

Μόδα: οι συνέπειές της

Η αρετή είναι μεσότητα –τουλάχιστον κατά τον Αριστοτέλη– και η παθολογική εξάρτηση από τη μόδα αποτελεί υπερβολή. Είναι αναπόφευκτο και αποδεδειγμένο στην πράξη ότι οι συνέπειες της κυριαρχίας της μόδας στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου είναι καταστροφικές τόσο σε ατομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Βέβαια, υπάρχουν μερικοί που υποστηρίζουν ότι από τη μόδα ωφελείται το κοινωνικό σύνολο, αφού αποτελεί μια σταθερή πηγή πλούτου. Αναμφισβήτητα, εξαιτίας της λειτουργούν και ακμάζουν πολλές βιομηχανίες, απασχολείται επομένως αρκετό εργατικό δυναμικό και ευνοείται το εμπόριο και γι’ αυτό εξασφαλίζεται η βελτίωση της οικονομίας και η ευημερία. Ωστόσο, δεν μπορούμε να δεχτούμε ως καθολική την αλήθεια αυτής της γνώμης, αφού μακροπρόθεσμα βλάπτεται ο πολίτης από την καταδυνάστευση της μόδας και των μηχανισμών της.

Αρχικά, το πρώτο πλήγμα που δέχεται ο άνθρωπος, όταν υποδουλώνεται στη μόδα, είναι η οικονομική ανεπάρκεια. Κι αυτό γιατί με την αστάθεια και με τη μεταβλητότητα που χαρακτηρίζει τη μόδα υποχρεώνεται ο άνθρωπος να αγοράζει συνεχώς καινούρια και άχρηστα πράγματα, έστω κι αν τα ήδη αποκτημένα τού υπεραρκούν. Καταλήγει λοιπόν να παραγκωνίζει τις βασικές του ανάγκες και να παραμελεί τον οικονομικό του προγραμματισμό, με αποτέλεσμα να μένει απροστάτευτος στις αναποδιές της ζωής. Η μόδα, λοιπόν, ικανοποιεί βέβαια την ανθρώπινη ματαιοδοξία, αλλά είναι και ο μεγαλύτερος εχθρός για το πορτοφόλι ενός μέσου εισοδήματος.

Εξ άλλου, οι επιταγές της μόδας, όταν, μολονότι συγκρούονται με το ιδιαίτερο «στιλ» και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου, ακολουθούνται πιστά, δημιουργούν σοβαρά προβλήματα. Όταν οι μοντέρνες τάσεις στο ντύσιμο δεν εναρμονίζονται με την εμφάνιση του ανθρώπου, η υιοθέτησή τους καταλήγει σε κακογουστιά και τελικά αυτός γελοιοποιείται και γίνεται στόχος κακόγουστων σχολίων. Κι από την άλλη μεριά, όσοι αδυνατούν από οικονομική συνήθως αδυναμία να ακολουθήσουν τον παλμό της εποχής, νιώθουν πολύ μειονεκτικά και πολλές φορές γίνονται κομπλεξικοί και απομονώνονται από τους άλλους, για να αποφύγουν τη «λαϊκή κατακραυγή». Έτσι, το άτομο συγκρούεται αδυσώπητα πολλές φορές με τον εσωτερικό του κόσμο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών ακόμα ψυχολογικών προβλημάτων.

Το σοβαρότερο όμως πλήγμα το δέχεται η προσωπικότητα του ανθρώπου, ιδιαίτερα όταν αυτός ρυθμίζει και τη ζωή του και τις ιδέες του σύμφωνα με τη μόδα. Από τη στιγμή που μόδα σημαίνει ομαδικότητα, ομοιότητα και ομοιομορφία, οι οπαδοί της τυποποιούνται, χάνουν το προσωπικό τους «στιλ» και ατονίζει το γούστο τους. Ακόμη, ο πνευματικός τους κόσμος σταδιακά αλλοιώνεται και φτωχαίνει, αφού αδιαφορούν για την καλλιέργεια και την αυτοβελτίωσή τους και απορροφούνται στην προσπάθεια να τελειοποιήσουν την εξωτερική τους εμφάνιση. Και όσοι γλιτώνουν από την αλλοτρίωση νιώθουν ψυχικά κενοί, αφού για χάρη της μόδας και εξαιτίας της μοντερνοπληξίας τους, δεν συμπεριφέρονται, όπως οι ίδιοι νιώθουν, αλλά πιθηκίζουν μιμούμενοι τα καθιερωμένα μοντέρνα πρότυπα. Η προσκόλληση λοιπόν στη μόδα πλήττει πολύπλευρα την προσωπικότητα του ατόμου.

Αλλά και στα πλαίσια της κοινωνίας, το ακμάζον φαινόμενο της μόδας εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.

Αρχικά, η εισαγωγή ξένων και φυσικά μοντέρνων προϊόντων συνεπάγεται την εξαγωγή συναλλάγματος, γεγονός με ιδιαίτερα αρνητικά αποτελέσματα για την οικονομία των φτωχών χωρών. Συχνά, μάλιστα, ο κρατικός προϋπολογισμός τους κατανέμεται για την ανάπτυξη επιχειρήσεων μόδας σε βάρος φυσικά των ουσιαστικών κοινωνικών αναγκών για βελτίωση της εκπαίδευσης, της νοσοκομειακής περίθαλψης και της βιομηχανίας τους, με αποτέλεσμα να αναστέλλεται μακροπρόθεσμα η πρόοδος και η ευημερία τους.

Επιπλέον, η κυριαρχία της μόδας «εγγυάται» την αλλοίωση των τοπικών ιδιαιτεροτήτων μιας χώρας. Σήμερα, τα ρεύματα της μόδας κινούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, με αποτέλεσμα, εκεί όπου καθιερώνονται, να παραγκωνίζουν το παραδοσιακό «στιλ» και τα εθνικά χαρακτηριστικά του λαού και να επιβάλλουν έναν τυποποιημένο και «ψυχρό» ρυθμό, που τις περισσότερες φορές δεν εξυπηρετεί και τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Έτσι, ατονίζει το εθνικό στοιχείο και ο λαός αποκόβεται από το παρελθόν του.

Τέλος, η μόδα αλλάζει συχνά τις αξίες μιας ανθρώπινης κοινότητας και μαζί, και τα κριτήρια αξιολόγησης ενός ατόμου και σύναψης διαπροσωπικών σχέσεων. Στην εποχή μας, η «σικ» εμφάνιση και ο μοντέρνος τρόπος διασκέδασης και συμπεριφοράς θεωρούνται το «άλφα και το ωμέγα» για μια «ολοκληρωμένη» προσωπικότητα, ενώ οι αρχές, τα ιδανικά και τα προτερήματα του χαρακτήρα ενός ατόμου μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Τελικά, σήμερα «τα ράσα κάνουν τον παπά» και όποιος δε συμμορφώνεται καταδικάζεται σε κοινωνική απομόνωση. Από την καταδυνάστευση της μόδας λοιπόν υποβαθμίζεται και η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων.

Γενικά, η μόδα δεν είναι ασφαλώς «φρούτο» των καιρών μας, αφού η παρουσία της εντοπίζεται σ’ όλη την ιστορική πορεία του ανθρώπου, από τη στιγμή βέβαια που κάλυψε τις πρωτογενείς του ανάγκες. Σήμερα, όμως, έχει εξαπλωθεί ευρύτατα και ταυτόχρονα αυξήθηκε και η επιρροή της στις προτιμήσεις των ανθρώπων, μια επιρροή που έχει ανησυχητικά δυσμενείς επιπτώσεις στη ζωή τους, είτε ως άτομα είτε ως μέλη μιας κοινωνίας.

Γι’ αυτό και η κινητοποίηση των διαθέσιμων μηχανισμών άμυνας του ανθρώπου αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Η παιδεία στα πλαίσια της οικογένειας και του σχολείου, αλλά και η πνευματική καλλιέργεια του ατόμου με την επιμόρφωση, μπορούν να το οπλίσουν με τα ηθικά εφόδια, ώστε να αντιστέκεται σθεναρά στο δέλεαρ της μόδας και έτσι να μπορέσει να διασώσει τις ιδιαιτερότητες και την αυτοτέλεια της προσωπικότητάς του.

Κ. Ιωακείμ, Βήματα – Άλματα στην έκθεση ιδεών, (Ελλάδα: Πελεκάνος, 1961), σ. 216-218

Παρατηρήσεις

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο σε 100-120 λέξεις.

Β1. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις παρακάτω λέξεις (δύο περισσεύουν): καταδυνάστευση, αλλοτρίωση, ιδιαιτερότητα, ματαιοδοξία, προσκόλληση, αισθητική.

Β2. Η στάση ορισμένων ατόμων απέναντι στη μόδα φανερώνει την επιθυμία να ικανοποιήσουν απλώς τη ……………………………… τους. Αυτή η άκριτη ……………………………… συνιστά χαρακτηριστική περίπτωση ………………………………, αφού το άτομο αντιλαμβάνεται την αξία του με κριτήριο την εντυπωσιακότητα της εξωτερικής εμφάνισης. Οι περισσότεροι, εξάλλου, απ’ αυτούς δεν παίρνουν υπόψη τους καθόλου την ……………………………… της σωματικής τους διάπλασης.

Β3. Να σχηματίσετε προτάσεις με τις λέξεις ματαιοδοξία, εγκυμονώ, αναστέλλω, αυτοτέλεια, έτσι ώστε να αναδεικνύεται η σημασία τους.

Β4. Να γράψετε από ένα συνώνυμο των λέξεων: υποδουλώνεται, παραγκωνίζει, ομοιότητα, καλλιέργεια, παραδοσιακό.

Β5. Μόδα: Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο της έννοιας και να αναφέρετε τα κύρια χαρακτηριστικά της σε μια παράγραφο (100-120 λέξεις). Να αναπτύξετε την παράγραφο με την τεχνική του ορισμού και της διαίρεσης (συνδυασμός μεθόδων).

Β6. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου («Βέβαια, υπάρχουν μερικοί… των μηχανισμών της») και να προσδιορίσετε τον τρόπο ανάπτυξής της.

Παραγωγή Λόγου

Γ. Αναλαμβάνετε να μιλήσετε στους συμμαθητές σας για το θέμα της μόδας στο πλαίσιο του μαθήματος της Έκφρασης – Έκθεσης. Στην ομιλία σας να αναφερθείτε σε περιπτώσεις, όπου οι νέοι στην προσπάθειά τους να ακολουθήσουν τη μόδα οδηγούνται σε ακραίες μορφές συμπεριφοράς και εμφάνισης. Επίσης, να εξηγήσετε για ποιους λόγους παρουσιάζονται τα φαινόμενα αυτά, κυρίως, κατά την εφηβεία (250-300 λέξεις).