Συνηρημένα σε -άω

Συνηρημένα Ρήματα  Α΄ Τάξης σε -άω, -ῶ

Γενικά Χαρακτηριστικά

• Συνηρημένα είναι τα φωνηεντόληκτα ρήματα, των οποίων ο χαρακτήρας –α-, -ε- ή -ο- συγχωνεύεται (συναιρείται) με το ακόλουθό του φωνήεν της κατάληξης. Αυτή η συγχώνευση ονομάζεται συναίρεση (πβ. ν.ε.: αγαπάει, αγαπά). Αλλιώς αποκαλούνται περισπώμενα, γιατί στο α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα Ε.Φ. παίρνουν περισπωμένη.

Γενικές Οδηγίες Σχηματισμού

• Οι συναιρέσεις αφορούν μόνο τον Ενεστώτα και τον Παρατατικό σε όλες τις εγκλίσεις τους. Ορισμένοι Μέλλοντες σχηματίζονται επίσης κατά τα συνηρημένα (σε -έω) .
• Κλίνουμε την ασυναίρετη μορφή ακολουθώντας πλήρως τα βαρύτονα ρήματα.
• Κατόπιν συναιρούμε το θεματικό φωνήεν με το φωνήεν ή τη δίφθογγο που ακολουθεί αμέσως μετά σύμφωνα με τον Οδηγό Συναιρέσεων που ακολουθεί:

Οδηγός Συναιρέσεων

α+ε, α+η > α

α+ει, α+ῃ > ᾳ

α+ο, α+ου, α+ω > ω

α+οι > ῳ

Ενεργητική Φωνή

Ενεστώτας

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική
τιμάω         >    τιμῶ τιμάεις       >    τιμᾷς τιμάει        >    τιμᾷ τιμάομεν    >    τιμῶμεν τιμάετε      >    τιμᾶτε τιμάουσιν   >    τιμῶσιν	τιμάω         >    τιμῶ τιμάῃς        >    τιμᾷς τιμάῃ         >    τιμᾷ τιμάωμεν   >    τιμῶμεν τιμάητε      >    τιμᾶτε τιμάωσιν    >    τιμῶσιν	τιμάοιμι     >    τιμῷμι τιμάοις      >    τιμῷς τιμάοι        >    τιμῷ τιμάοιμεν  >    τιμῷμεν τιμάοιτε    >    τιμῷτε τιμάοιεν    >     τιμῷεν

Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
— τίμαε           >       τίμα τιμαέτω      >       τιμάτω                    — τιμάετε       >       τιμᾶτε τιμαόντων   >   τιμώντων	τιμάεν > τιμᾶν	τιμάων        >    τιμῶν τιμάουσα     >    τιμῶσα τιμάον         >    τιμῶν

Παρατατικός

Οριστική

ἐτίμαον            >          ἐτίμων ἐτίμαες            >          ἐτίμας ἐτίμαε             >          ἐτίμα ἐτιμάομεν        >          ἐτιμῶμεν ἐτιμάετε          >          ἐτιμᾶτε ἐτίμαον            >          ἐτίμων

Μέση Φωνή

Ενεστώτας

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική
τιμάομαι     >   τιμῶμαι τιμάει (-ῃ)   >   τιμᾷ τιμάεται      >   τιμᾶται τιμαόμεθα  >   τιμώμεθα τιμάεσθε    >   τιμᾶσθε τιμάονται    >   τιμῶνται	τιμάωμαι     >   τιμῶμαι τιμάῃ           >   τιμᾷ τιμάηται      >   τιμᾶται τιμαώμεθα  >   τιμώμεθα τιμάησθε     >   τιμᾶσθε τιμάωνται    >   τιμῶνται	τιμαοίμην       >    τιμῴμην τιμάοιο           >    τιμῷο τιμάοιτο         >    τιμῷτο τιμαοίμεθα    >    τιμῴμεθα τιμάοισθε      >    τιμῷσθε τιμάοιντο       >    τιμῷντο

Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
— τιμάου         >   τιμῶ τιμαέσθω    >   τιμάσθω — τιμάεσθε     >   τιμᾶσθε τιμαέσθων  >   τιμάσθων	τιμάεσθαι > τιμᾶσθαι	τιμαόμενος      >    τιμώμενος τιμαομένη       >    τιμωμένη τιμαόμενον      >    τιμώμενον

Παρατατικός

Οριστική

ἐτιμαόμην        >          ἐτιμώμην ἐτιμάου            >          ἐτιμῶ ἐτιμάετο          >          ἐτιμᾶτο ἐτιμαόμεθα     >          ἐτιμώμεθα ἐτιμάεσθε        >          ἐτιμᾶσθε ἐτιμάοντο        >          ἐτιμῶντο

Γενικές Παρατηρήσεις

• Προσοχή στο σχηματισμό του απαρεμφάτου ενεργητικού ενεστώτα· σχηματίζεται με την αρχαιότερη κατάληξη –εν και όχι με την -ειν!
• Αποφασίζουμε τη θέση του τόνου ως εξής:

1. i) Αν στο ασυναίρετο ο τόνος βρισκόταν έξω από τα συναιρούμενα, μένει εκεί που ήταν και όποιος ήταν (π.χ. ἐτίμαον > ἐτίμων).
2. ii) Αν στο ασυναίρετο ο τόνος βρισκόταν πάνω σε ένα από τα συναιρούμενα, τώρα τίθεται στο αποτέλεσμα της συναίρεσης (π.χ. τιμάω > τιμῶ).

• Αποφασίζουμε το είδος του τόνου ως εξής:

1. i) Αν η τονούμενη συναίρεση είναι λήγουσα, περισπάται.
2. ii) Αν η τονούμενη συναίρεση είναι προπαραλήγουσα, οξύνεται.

iii) Αν η τονούμενη συναίρεση είναι παραλήγουσα, ακολουθούμε το γνωστό κανόνα.

• Προκειμένου να σχηματίσουν τους υπόλοιπους χρόνους τους (πλην Ενεστώτα και Παρατατικού), τα συνηρημένα τρέπουν το χαρακτήρα τους σε η (-άω,-έω) και ω (-όω) [π.χ. τιμήσω, ποιήσω, δηλώσω]. Εξαίρεση αποτελούν τα συνηρημένα σε -άω που έχουν ε, ι ή ρ πριν από το -άω, τα οποία διατηρούν το α (αλλά μακρό) σε όλους τους χρόνους (π.χ. θηρῶ, ἐθήρων, θηράσω, ἐθήρασα, τεθήρακα, ἐτεθηράκειν).

Εξαιρέσεις

• Τα ρήματα ζῶ, πεινῶ, διψῶ και χρῶμαι είναι συνηρημένα σε –ήω, –ῶ.
• Ακολουθούν τα –άω, –ῶ, αλλά σχηματίζουν κατάληξη–η και –ῃ, όπου τα υπόλοιπα σχηματίζουν κατάληξη –α και –ᾳ αντίστοιχα (π.χ. πεινῶ, πεινῇς, πεινῇ, πεινῶμεν, πεινῆτε, πεινῶσιν).

Στη συνέχεια ακολουθούν υποδείγματα κλίσης στην ενεργητική και παθητική φωνή.

Κλίση Εξαιρέσεων

Ενεργητική Φωνή

Ενεστώτας

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική
ζήω            >    ζῶ ζήεις          >    ζῇς ζήει            >    ζῇ ζήομεν       >    ζῶμεν ζήετε         >    ζῇτε ζήουσιν      >    ζῶσιν	ζήω            >    ζῶ ζήεις          >    ζῇς ζήει            >    ζῇ ζήομεν       >    ζῶμεν ζήετε         >    ζῇτε ζήουσιν      >    ζῶσιν	ζήοιην        >   ζῴην ζήοιης        >   ζῴης ζήοιη          >    ζῴη ζήοιμεν      >    ζῷμεν ζήοιτε        >    ζῷτε ζήοιεν        >     ζῷεν

Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
— ζήε              >       ζῆ ζηέτω          >       ζήτω                    — –                  > – –                  >	ζήεν > ζῆν	ζήων            >    ζῶν ζήουσα        >    ζῶσα ζήον            >    ζῶν

Παρατατικός

Οριστική

ἔζηον               >         ἔζων ἔζηες                >         ἔζης ἔζηε                 >         ἔζη ἐζήομεν            >         ἐζῶμεν ἐζήετε             >         ἐζῆτε ἔζηον               >         ἔζων

Μέση Φωνή

Ενεστώτας

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική
χρήομαι      >   χρῶμαι χρήει (-ῃ)    >   χρῇ χρήεται       >   χρῆται χρηόμεθα   >   χρώμεθα χρήεσθε     >   χρῆσθε χρήονται     >   χρῶνται	χρήομαι      >   χρῶμαι χρήει (-ῃ)    >   χρῇ χρήεται       >   χρῆται χρηόμεθα   >   χρώμεθα χρήεσθε     >   χρῆσθε χρήονται     >   χρῶνται	χρηοίμην        >    χρῴμην χρήοιο            >    χρῷο χρήοιτο          >    χρῷτο χρηοίμεθα     >    χρῴμεθα χρήοισθε       >    χρῷσθε χρήοιντο        >    χρῷντο

Προστακτική	Απαρέμφατο	Μετοχή
— χρήου          >   χρῶ χρηέσθω     >   χρήσθω — χρήεσθε      >   χρῆσθε χρηέσθων   >   χρήσθων	χρήεσθαι > χρῆσθαι	χρηόμενος       >    χρώμενος χρηομένη        >    χρωμένη χρηόμενον       >    χρώμενον

Παρατατικός

Οριστική

ἐχρηόμην                     >         ἐχρώμην ἐχρήου                         >         ἐχρῶ ἐχρήετο                       >         ἐχρῆτο ἐχρηόμεθα                  >         ἐχρώμεθα ἐχρήεσθε                    >         ἐχρῆσθε ἐχρήοντο                     >         ἐχρῶντο

Ασκήσεις Εμπέδωσης

1. Να συμπληρώσεις τον παρακάτω πίνακα με τους κατάλληλους ρηματικούς τύπους: σιωπάω–ῶ: γ’ ενικ., έρωτάω-ῶ: β’ ενικ., ἡττάομαι – ῶμαι: β’  πληθ., ἐξαπατάομαι-ῶμαι: γ’ πληθ.

	Οριστική Ενεστώτα	Υποτακτική Ενεστώτα	Ευκτική Ενεστώτα	Προστακτική Ενεστώτα	Οριστική Παρατατικού
ἀνιάω-ῶ
νικάω-ῶ
αἰτιάομαι-ῶμαι
κοιμάομαι-ῶμαι

Στις παρακάτω φράσεις να εντοπίσετε τους τύπους συνηρημένων ρημάτων α’ τάξεως, να τους αναγνωρίσετε γραμματικά και να τους μεταφέρετε στον άλλο αριθμό:

α. Ἀλλά͵ φίλοι γὰρ οἱ παρόντες ἐν λόγῳ͵ τί ταῦτα τοὺς Λάκωνας αἰτιώμεθα;

β. Οὐδὲ διψῶσιν οὐδὲ πεινῶσιν ἄνθρωποι͵ πρὶν σοφοὶ γενέσθαι; Διψῶντες οὖν ὕδατος οὐκ ἔχουσι χρείαν οὐδ΄ ἄρτου πεινῶντες.

γ. Ἡ μὲν φαρμακευτικὴ διὰ φαρμάκων ἰᾶται τὰς ἀρρωστίας͵ ἡ δὲ νοσογνωμονικὴ (= επιστήμη του γιατρού, διαγνωστική) διὰ τοῦ γνῶναι τὸ ἀρρώστημα.

δ. Μὴ βοᾶτε· καὶ γὰρ τυγχάνει οὗτος πρόσθεν καθεύδων (= να κοιμάται).

3. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με τους σωστούς τύπους των συνηρημένων ρημάτων που δίνονται στις παρενθέσεις:

α. Tῷ δὲ στρατιώτῃ ζημία πληγαὶ καὶ τὸ………………. (πεινῶ).

β. Ἀλλὰ λέγε εἰ δοκεῖ τίς σοι ἰατρός͵ ὑγιᾶ (= υγιή) τινα ποιῶν͵ ὠφέλιμα καὶ ἑαυτῷ ποιεῖν καὶ ἐκείνῳ ὃν …………………………. (ἰῶμαι);

γ. ………………………… (ἀποδειλιῶ) καὶ σύ͵ ὦ Ἀδείμαντε͵ πλησίον τοῦ κινδύνου γενόμενος;

δ. Οὗτος Μυκηναῖος μὲν …………………………… (αὐδῶμαι = μιλώ) γένος͵ Ἱππομέδων ἄναξ (= άρχοντας).

ε. Οὔκουν οἴεσθε τὸ ξυμφέρον μὲν μετ΄ ἀσφαλείας εἶναι͵ τὸ δὲ δίκαιον καὶ καλὸν μετὰ κινδύνου ………………………….. (δρῶμαι);

4. Να συμπληρώσετε τους τύπους που σας ζητούνται στον παρακάτω πίνακα.

ΡΗΜΑ	ΤΥΠΟΣ	ΑΠΑΝΤΗΣΗ
ὁράω-ῶ	β΄ εν. οριστ. παρατ.
ἐάω-ῶ	α΄ πληθ. υποτ. ενεστ.
δράω-ῶ	β΄ πληθ. προστ. ενεστ.
αἰτιάομαι-ῶμαι	β΄ εν. ευκτ. ενεστ.
ζήω-ῶ	β΄ εν. προστ. ενεστ.
χρήομαι-ῶμαι	β΄ εν. προστ. ενεστ.
διαιτάομαι-ῶμαι	γ΄ εν. προστ. ενεστ.
ἀκροάομαι-ῶμαι	γ΄ εν. οριστ. παρατ.

5. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη στήλη Β΄ (ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει):

Α΄	Β΄
1.       ὁρᾷς 2.       ἐῶμεν 3.       πεινῶντες 4.       τιμάσθω 5.       δρᾶν 6.       χρῷο 7.       δρᾶσθαι	α. απαρ. ενεστ. ε.φ. β. β’ εν. ευκτ. ενεστ. μ.φ. γ. απαρ. ενεστ. μ.φ. δ. γ΄ εν. οριστ. ή υποτ. ενεστ. μ.φ. ε. β΄ εν. οριστ. ενεστ. ε.φ. στ. α’ πληθ. οριστ. ή υποτ. ενεστ. ε.φ. ζ. γ´ εν. προστ. ενεστ. μ.φ. η. ονομ. πληθ. αρσ. γεν. μτχ. ενεστ. ε.φ.