Αρχαία Γ΄Λυκείου / Ανάλυση μετοχής/Συντακτικό

Συντακτικό Αρχαίων : Ανάλυση Μετοχής σε Δευτερεύουσα Πρόταση

A. ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

Για να αναλύσουμε τις μετοχές σε αντίστοιχες προτάσεις ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:

Χαρακτηρίζουμε συντακτικά τη μετοχή και προσέχουμε το χρόνο του ρήματος εξάρτησης.

Επιλέγουμε τον κατάλληλο σύνδεσμο εισαγωγής της δευτερεύουσας πρότασης ανάλογα με

το είδος και τη σημασία της μετοχής.

Το υποκείμενο της μετοχής γίνεται υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης (πάντα σε

ονομαστική για τα προσωπικά ρήματα). Αν η μετοχή είναι συνημμένη στο υποκείμενο του

ρήματος από το οποίο εξαρτάται, τότε το υποκείμενο μπορεί να παραλείπεται. 

Μετατρέπουμε το ρηματικό τύπο της μετοχής σε ρήμα του ίδιου χρόνου (όπου αυτό είναι

εφικτό), σε έγκλιση ανάλογη με τους κανόνες εκφοράς της αντίστοιχης δευτερεύουσας

πρότασης και σε πρόσωπο αντίστοιχο με το υποκείμενό του. 

Η δευτερεύουσα πρόταση που προκύπτει από την ανάλυση της μετοχής κανονικά

περιλαμβάνει όλους τους συντακτικούς όρους της μετοχικής φράσης: υποκείμενο, ρήμα,

αντικείμενο ή κατηγορούμενο και ο,τιδήποτε προσδιορίζει αυτά (π.χ. ονοματικοί ή

επιρρηματικοί προσδιορισμοί) .

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Η κατηγορηματική μετοχή αναλύεται σε δευτερεύουσα ειδική πρόταση, εφόσον εξαρτάται από ρήμα που συντάσσεται με ειδική πρόταση (αισθήσεως, γνώσεως, μαθήσεως, μνήμης, δείξης, δήλωσης, αγγελίας, ελέγχου) και  συνήθως μεταφράζεται με το ὅτι.

Η δευτερεύουσα θα εκφέρεται: α) με οριστική από αρκτικό χρόνο εξάρτησης ή β) με ευκτική του πλαγίου λόγου από ιστορικό χρόνο εξάρτησης. Πολλές φορές, όταν δηλώνεται βέβαιο και πραγματικό γεγονός, η οριστική παραμένει και μετά από ιστορικό χρόνο.

Οἶδα οὐδένα μισοῦντα

Οἶδα ὅτι οὐδεὶς μισεῖ

Ἤκουε αὐτὸν ἐν Κιλικίᾳ ὄντα

Ἤκουε ὅτι αὐτὸς ἐν Κιλικίᾳ εἴη (ευκτική του πλαγίου λόγου, επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο)

Ὅστις ἀκούσῃ ἐμοῦ λέγοντος…

Δηλώνει αυτηκοΐα (ἀκούω + γενική) και μεταφράζεται με το να.... Κανονικά δεν αναλύεται

ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ - ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Η άναρθρη επιθετική μετοχή αναλύεται σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, που εισάγεται με αναφορική αντωνυμία ονομαστικής ενικού ή πληθυντικού αριθμού στο ανάλογο γένος και εκφέρεται με οριστική συνήθως στον ίδιο χρόνο της μετοχής.

Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν

Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις οἵ δύνανται ἀναλίσκειν

Η έναρθρη επιθετική μετοχή αναλύεται σε δεικτική αντωνυμία (ἐκεῖνος, οὗτος) στο γένος, αριθμό και πτώση της μετοχής και την αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ σε ονομαστική, ως υποκείμενο της αναφορικής πρότασης και εκφέρεται με οριστική συνήθως στον ίδιο χρόνο της μετοχής.

Φρόνιμοι εἰσὶν οἱ εἰδότες

Φρόνιμοι εἰσὶν  ἐκεῖνοι οἵ ἴσασι

Ορισμένες επιθετικές μετοχές ενέχουν και επιρρηματική σημασία. Αυτές αναλύονται σε ανάλογες με τη σημασία τους επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις. Οι επιθετικές μετοχές με αόριστο περιεχόμενο  ή άρνηση μὴ έχουν υποθετική σημασία, άρα αναλύονται σε αναφορικές υποθετικές προτάσεις.

Ὁ μὴ δαρεὶς παῖς οὐ παιδεύεται

Ὁ παῖς ἐκεῖνος, ὅς ἃν μὴ δαρῇ, οὐ παιδεύεται

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Αναλύεται σε αιτιολογική πρόταση με ἐπεί, ἐπειδή, διότι, ὅτι + οριστική ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης.

Οἱ Ἀθηναῖοι σφόδρα ἠνιῶντο τῶν πόλεων ἀποστασῶν

Οἱ Ἀθηναῖοι σφόδρα ἠνιῶντο ἐπεὶ αἱ πόλεις ἀποσταῖεν

Η αιτιολογική μετοχή υποκειμενικής αιτιολογίας (που συνοδεύεται από ὡς, ὥσπερ) αναλύεται με ὡς + οριστική ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης.

Ἔστησαν τρόπαιον ὡς νενικηκότες

 Ἔστησαν τρόπαιον ὡς νενικηκότες εἶεν 

ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Αναλύεται σε τελική πρόταση με ἵνα + υποτακτική αορίστου ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης.

Πορεύονται κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους

Πορεύονται  ἵνα κατίδωσι τοὺς πολεμίους

Ἐπορεύοντο κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους

Ἐπορεύοντο ἵνα κατόψοιντο τοὺς πολεμίους 

ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Όταν δηλώνει το προτερόχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με ἐπεί, ἐπειδή, ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἀφ' οὗ, ἀφ' ὅτου + οριστική

Γενομένης τῆς μάχης Κῦρος ἔλεγε τοῖς στρατιώταις

Ἐπεὶ ἡ μάχη ἐγένετο ...

Όταν δηλώνει το σύγχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με ὅτε, ἐν ᾧ, ἡνίκα + οριστική στο χρόνο της μετοχής.

Ὁπλιζομένων αὐτῶν ἧκον οἱ σκοποὶ

Ἐν ᾧ ὡπλίζοντο ....

Σημείωση: Η μετοχή ενεστώτα και παρακειμένου που εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο ισοδυναμούν αντίστοιχα με παρατατικό και υπερσυντέλικο.

Όταν δηλώνει το υστερόχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με μέχρι, ἄχρι, μέχρις οὗ, ἄχρις οὗ, ἕως + οριστική

Ταῦτα ἐποίουν γενομένου σκότους

...μέχρι σκότος ἐγένετο

Όταν δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν εισάγεται με ὅτε, ὁπότε, ὁσάκις, ὁποσάκις και εκφέρεται με ευκτική επαναληπτική στο χρόνο της μετοχής.

Όταν η μετοχή ειναι χρονικοϋποθετική και δηλώνει πράξη προσδοκώμενη ή επαναλαμβανόμενη αόριστα στο παρόν και το μέλλον εισάγεται με όταν, ὁπόταν, ἐπειδάν και εκφέρεται με υποτακτική στο χρόνο της μετοχής.

ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Η ανάλυση υποθετικής μετοχής σχετίζεται άμεσα με το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζεται.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ

 Ὄντων βωμῶν, εἰσὶ καὶ θεοὶ

Εἰ εἰσὶ βωμοί ...

ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

Οὐκ ἄν ἦλθον δεῦρο, ὑμῶν μὴ κελευσάντων

... εἰ ὑμεῖς μὴ ἐκελεύσατε

ΑΠΛΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΛΕΓΟΝΤΟΣ

Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεούς βοηθοὺς ἔχοιτ` ἄν

Εἰ ταῦτα ποιοῖτε ....

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ

Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεοὺς βοηθοὺς ἕξετε

Ἐὰν ποιῆτε ταῦτα ...

ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Ἐλθόντος τοῦ θανάτου οὐδεὶς βούλεται ἀποθανεῖν

Ἐὰν ἔλθῃ ὁ θάνατος ...

ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Ἀντιλέγων τις ὑπὸ τῶν τυράννων ἀπέθνῃσκε

Εἰ ἀντιλέγοι τις ...

ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Αναλύεται σε εναντιωματική πρόταση με εἰ καὶ + οριστική στον ίδιο χρόνο της μετοχής, όταν εκφράζει εναντίωση προς κάτι το πραγματικό. Όταν όμως εκφράζει παραχώρηση προς κάτι το δυνατό τότε έχουμε και εἰ με οριστική ή ευκτική, και ἄν με υποτακτική. (Οι λέξεις που συνοδεύουν ενίοτε την εναντιωματική μετοχή (καὶ, καίτοι, καίπερ, καὶ ταῦτα κλπ), δεν περιλαμβάνονται στη δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση)

Καίτοι Λακεδαιμονίων ἄποικοι ὄντες οὐ ξενεστρατεύσατε

Εἰ καὶ Λακεδαμονίων ἄποικοι ἦτε ...

Ἡ Σπάρτη τῶν ὀλιγανθρωποτάτων πόλεων οὖσα δυνατωτάτη ἐν τῇ Ἑλλάδι ἐφάνη

Εἰ καὶ ἡ Σπάρτη τῶν ὀλιγανθρωποτάτων πόλεων ἦν ...

ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Η μετοχή ενεστώτα θα αναλυθεί:

σε οριστική ενεστώτα αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο και

σε οριστική παρατατικού ή ευκτική ενεστώτα αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο ή αν αναφέρεται στο παρελθόν

Β. Η μετοχή παρακειμένου θα αναλυθεί:

σε οριστική παρακειμένου αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή αν αναφέρεται στο παρόν και

σε οριστική υπερσυντελίκου  ή ευκτική παρακειμένου  αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο ή αν αναφέρεται στο παρελθόν.

Γ. Αν η μετοχή αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση με υποτακτική ή ευκτική, διατηρεί το χρόνο της.

Δ. Οι μετοχές μέλλοντα και αορίστου διατηρούν το χρόνο τους.

Σε περίπτωση τελικής μετοχής θα έχουμε υποτακτική αορίστου ή όπως και οριστική μελλοντα.

Η μετοχή αορίστου όταν αναφέρεται στο παρελθόν γίνεται οριστική, ενώ όταν αναφέρεται στο μέλλον γίνεται υποτακτική ή ευκτική.

Ε. Η δυνητική μετοχή μετατρέπεται σε δυνητική οριστική αν δηλώνει το δυνατον στο παρελθόν, το μη πραγματικό. Έτσι, η μετοχή ενεστώτα γίνεται ἄν και οριστική παρατατικού και η μετοχή παρακειμένου γίνεται ἄν και οριστική υπερσυντελίκου.

Αντίστοιχα, μετατρέπεται σε δυνητική ευκτική αν δηλώνει το πιθανό ή δυνατό στο παρόν και το μέλλον. Έτσι, η μετοχή ενεστώτα γίνεται ἄν και ευκτική ενεστώτα και η μετοχή παρακειμένου γίνεται ἄν και ευκτική παρακειμένου.